Η διάδοση των συνεταιριστικών μορφών θα βοηθήσει στην αντιμετώπιση προβλημάτων όπως η ανεργία, η ανισοκατανομή εισοδήματος, η ακρίβεια. Οι συνεταιρισμοί είναι σημείο συνάντησης της αριστεράς και της δεξιάς. Ανήκουν στον ιδιωτικό τομέα και λειτουργούν ως επιχειρήσεις. Τα μέλη τους είναι ιδιοκτήτες, ελέγχουν τους συνεταιρισμούς και μοιράζονται τα κέρδη υπό μορφή μερίσματος ανάλογα με τη συμμετοχή και όχι το κεφάλαιο.
Είναι αρκετά διαδεδομένοι σε ανεπτυγμένες «καπιταλιστικές» χώρες. Το 2007, από τους 300 μεγαλύτερους συνεταιρισμούς τουλάχιστον οι μισοί βρίσκονταν σε ΗΠΑ, Γαλλία και Ιταλία και το 80% ήταν στον αγροτικό, χρηματοοικονομικό η εμπορικό τομέα. Η συνεταιριστική επιχείρηση έχει συνήθως νομική μορφή συνεταιρισμού αλλά μπορεί να έχει και άλλες μορφές όπως ανώνυμη εταιρεία, εταιρεία περιορισμένης ευθύνης κ.α.
Σύμφωνα με παγκόσμια μελέτη το ποσοστό επιβίωσης είναι μετά από:
3 χρόνια
- 75% για συνεταιρισμούς
- 48% για όλες οι επιχειρήσεις
- 44% για συνεταιρισμούς
- 20% για όλες οι επιχειρήσεις
«Συνεταιρισμός είναι μια αυτόνομη ένωση προσώπων που συγκροτείται εθελοντικά για την αντιμετώπιση των κοινών οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών αναγκών και επιδιώξεων τους, διαμέσου μιας συνιδιόκτητης και δημοκρατικά διοικούμενης επιχείρησης».
Το δικαίωμα του «συνεταιρίζεσθαι» για την επιδίωξη νόμιμων σκοπών αναφέρεται στα συντάγματα όλων των δημοκρατικών κρατών.
Οι αρχαίες φυλές λειτουργούσαν σαν συνεταιρισμοί, μοιράζοντας μεταξύ τους τις διάφορες δουλειές. Το 1472 δημιουργήθηκε συνεταιρισμός για τη συντήρηση του Αλπικού εμπορικού μονοπατιού Viamala. Το 1761 η «Κοινωνία Υφαντών Fenwick» πωλούσε με έκπτωση πλιγούρι βρώμης σε εργαζόμενους και προσέφερε υπηρεσίες για αποταμιεύσεις, δάνεια, μετανάστευση και εκπαίδευση. Μοίρασμα κερδών μεταξύ εργαζομένων και ιδιοκτητών, εμφανίζεται ήδη από το 1795. Το 1810, ο Ουαλός κοινωνικός μεταρρυθμιστής Robert Owen καθιέρωσε καλύτερα εργασιακά πρότυπα και έκπτωση σε καταστήματα λιανικής πώλησης, περνώντας έτσι τα κέρδη στους υπαλλήλους. Η «Κοινωνία των Δίκαιων Πρωτοπόρων Rochdale» που ιδρύθηκε το 1844, θεωρείται η πρώτη επιτυχημένη συνεταιριστική επιχείρηση. Οι «Αρχές Rochdale» χρησιμεύουν ως πρότυπο στους σύγχρονους συνεταιρισμούς . Η απόρριψη των αρχών της φιλανθρωπίας στις μεταρρυθμίσεις κοινωνικής πρόνοιας των βρετανικών «Νόμων Φτώχειας» του 1834, έδωσε ώθηση σε ένα κίνημα «φιλικών κοινωνιών» με βάση τις αρχές της αμοιβαιότητας και αλληλοβοήθειας των εργαζομένων.
Στη καθαρή μορφή του συνεταιρισμού εργαζομένων, μόνο οι εργαζόμενοι είναι μέλη. Υπάρχουν και μεικτές μορφές όπου εξωτερικοί παράγοντες, π.χ. επενδυτές είναι μέτοχοι. Για να θεωρηθεί συνεταιρισμός, η πλειοψηφία των εργαζομένων πρέπει να έχει μετοχές και η πλειοψηφία των μετοχών να ανήκει στους εργαζόμενους.
Ο επιχειρηματικός και εργασιακός συνεταιρισμός είναι υποκατηγορία του συνεταιρισμού εργαζομένων και μια νέα προσέγγιση στη δημιουργία νέων επιχειρήσεων. Πολλές μαζί νέες επιχειρήσεις συνιστούν συνεταιρισμό και νέοι επιχειρηματίες μπορούν να πειραματιστούν με καινοτόμες ιδέες και να έχουν ένα εισόδημα.
Προγράμματα απόκτησης μετοχών προσφέρουν μετοχικό μερίδιο στους εργαζόμενους σαν μέρος των απολαβών τους για την εργασία που παρέχουν. Προγράμματα συμμετοχής στα κέρδη μοιράζουν τα κέρδη ανάμεσα στους ιδιοκτήτες και τους εργαζόμενους με τη μορφή μετοχών.
Καταναλωτικοί συνεταιρισμοί είναι επιχειρήσεις που ανήκουν στους πελάτες. Οι υπάλληλοι συνήθως επιτρέπεται να είναι επίσης μέλη. Το Co-operative Group στη Μεγάλη Βρετανία είναι ο μεγαλύτερος καταναλωτικός συνεταιρισμός του κόσμου και προσφέρει ποικιλία εμπορικών και χρηματοοικονομικών υπηρεσιών. Στην Ελβετία οι δύο μεγαλύτερες αλυσίδες supermarket είναι συνεταιρισμοί. Η Migros, η μεγαλύτερη, έχει 2 εκ μέλη από τα 7,2 εκ του συνολικού πληθυσμού.Συνεταιρισμοί υπηρεσιών κοινής ωφελείας είναι καταναλωτικοί συνεταιρισμοί για υπηρεσίες όπως τηλεπικοινωνίες, ενέργεια, ύδρευση κλπ. Τα κέρδη είτε επανεπενδύονται σε υποδομές ή διανέμονται στα μέλη.
Οι πιστωτικές ενώσεις και οι συνεταιριστικές τράπεζες παρέχουν τις ίδιες χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες όπως τράπεζες. Έχουν αντί-κυκλικά αποθέματα που λειτουργούν καλά σε περίπτωση κρίσης και είναι λιγότερο πιθανό να οδηγήσουν τα μέλη και πελάτες προς μια παγίδα χρέους. Αυτό εξηγείται από την πιο δημοκρατική διακυβέρνηση τους που μειώνει τα στρεβλά κίνητρα και την συμβολή σε οικονομική φούσκα.
Crédit Agricole στη Γαλλία, Migros και Coop Bank στην Ελβετία και το σύστημα Raiffeisen σε πολλές χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης είναι ανάμεσα σε σημαντικές ευρωπαϊκές συνεταιριστικές τράπεζες. Ολλανδία, Ισπανία, Ιταλία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες έχουν επίσης ισχυρές συνεταιριστικές τράπεζες. Παίζουν σημαντικό ρόλο στη στεγαστική και την επαγγελματική πίστη.
Εμπορικοί συνεταιρισμοί ανάμεσα σε οπωροπωλεία, χρωματοπωλεία, φαρμακεία δημιουργούνται για εκπτώσεις από προμηθευτές, συλλογική προώθηση προϊόντων, κ.α.
Η διεθνής αλυσίδα ξενοδοχείων Best Western είναι πραγματικά συνεταιρισμός των εταιρειών λιανικής πώλησης . Μετά από ορισμένα δικαστήρια εγκατέλειψε την ονομασία συνεταιρισμός και αναφέρεται στον εαυτό της ως μη κερδοσκοπικός οργανισμός μελών.
Στην Ιταλία, το 2001, υπήρχαν 7,100 κοινωνικοί συνεταιρισμοί με 223 χιλ υπαλλήλους, 267 χιλ μέλη, 31 χιλ εθελοντές, 24 χιλ άτομα από ευπαθείς ομάδες και μέσο μέγεθος 30 υπαλλήλους. Το 59% ήταν Τύπου Α με μέλη παρόχους και λήπτες κοινωνικών υπηρεσιών υγείας, παιδείας, κλπ. Το 33% ήταν Τύπου Β με μέλη εργαζόμενους και ανέργους από ευπαθείς κοινωνικές ομάδες ενώ 8% ήταν μικτού τύπου. Μέλη μπορεί να είναι επίσης εθελοντές, επενδυτές και δημόσια ιδρύματα.
Ο Co-op City στη Νέα Υόρκη είναι ο μεγαλύτερος συνεταιρισμός κατοικίας
στο κόσμο με 55,000 κατοίκους. Υπάρχουν οι εξής περιπτώσεις τέτοιων συνεταιρισμών. Τα μέλη :- έχουν μετοχές ανάλογα με τη συμμετοχή τους στην ακίνητη περιουσία
- μπορούν να πωλήσουν τις μετοχές τους σε οποιαδήποτε τιμή
- μπορούν να πωλήσουν τις μετοχές τους στη τιμή απόκτησης
- έχουν συνάψει συμβόλαια καταβολής συνδρομών ή ενοικίων και δεν έχουν μετοχές
Γεωργικοί συνεταιρισμοί παραγωγής είναι σπάνιοι με γνωστά παραδείγματα τα συλλογικά αγροκτήματα στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες και τα κιμπούτς στο Ισραήλ. Συνηθισμένοι είναι οι γεωργικοί συνεταιρισμοί παροχής υπηρεσιών όπως αποθήκευσης, μεταφοράς, διανομής, προμήθειας, εμπορικής προώθησης, συγκομιδής, διαλογής, συσκευασίας, επεξεργασίας κλπ
Σε ορισμένες περιπτώσεις συνεταιριστικές εταιρείες σχηματίζουν συνεταιριστικές ομοσπονδίες στις οποίες μέλη είναι οι ίδιοι οι συνεταιρισμοί. Νέα γενιά συνεταιρισμών είναι υβριδικές μορφές μεταξύ των παραδοσιακών συνεταιρισμών και των εταιρειών περιορισμένης ευθύνης. Αναπτύχθηκαν στην Καλιφόρνια εξαπλώθηκαν στις Μέσο-πολιτείες των ΗΠΑ και στον Καναδά τη δεκαετία 1990.
Στην ελληνική νομοθεσία περιλαμβάνονται:
- Αστικοί συνεταιρισμοί
- καταναλωτικοί
- παραγωγικοί
- προμηθευτικοί
- πιστωτικοί
- μεταφορικοί
- τουριστικοί κ.α.
- Αγροτικοί συνεταιρισμοί
- γεωργικοί
- κτηνοτροφικοί
- αλιευτικοί
Απαιτούνται 20 άτομα.